Zmiana klimatu jest tematem, który zdominował dyskusje naukowe, polityczne i społeczne na przestrzeni ostatnich lat. Znacząca jej część skupia się na efekcie cieplarnianym – zjawisku naturalnym, które znacząco potęguje działalność człowieka, doprowadzając do poważnych konsekwencji dla naszej planety. Jakie działania możemy podjąć, aby mu zapobiegać i kontrolować jego skutki?
Czym jest efekt cieplarniany?
Samo pojęcie efektu cieplarnianego oznacza naturalne zjawisko, które pozwala na utrzymanie życiodajnego klimatu na Ziemi, sprzyjającemu rozwoju flory i fauny, w tym człowieka. Istotą efektu cieplarnianego jest zdolność atmosfery do retencji części ciepła, które dociera do nas od Słońca. Promieniowanie słoneczne, przenikając przez atmosferę, ogrzewa powierzchnię Ziemi. Część tego ciepła uchodzi do atmosfery, gdzie niektóre gazy – tzw. gazy cieplarniane (np. dwutlenek węgla, metan czy podtlenek azotu) – zatrzymują je, nie pozwalając na pełną jego emisję w przestrzeń kosmiczną.
Skala problemu na świecie
Problem pojawia się w momencie, gdy zwiększona emisja gazów cieplarnianych przez człowieka zachwia równowagę w procesie naturalnego efektu cieplarnianego. Większa ilość tych gazów w atmosferze sprawia, że zatrzymywane jest więcej ciepła, co prowadzi do globalnego ocieplenia. Zjawisko to jest aktualnie jednym z najważniejszych globalnych problemów, o czym świadczy między innymi seria raportów IPCC (Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu). Przewiduje się, że w skali całego świata negatywne konsekwencje zmian klimatu mogą przyczynić się do wzmożonych migracji zarówno ludzi, jak i gatunków zwierząt, zwiększenia częstości oraz intensywności zjawisk ekstremalnych, takich jak powodzie, susze oraz upały, a także do destabilizacji systemów, które zapewniają nam podstawowe potrzeby, takie jak dostęp do wody i żywności czy ochrona zdrowia.
Jakie są główne przyczyny zjawiska?
Do najważniejszych przyczyn efektu cieplarnianego zalicza się przede wszystkim działalność człowieka. Wynika to z faktu, że to my, jako ludzkość, stworzyliśmy stosunkowo niedawno (jeżeli spojrzeć na to z perspektywy historycznej) systemy wykorzystujące paliwa kopalne, takie jak węgiel, ropa i gaz ziemny. Spalanie tych surowców prowadzi do emisji ogromnej ilości CO2 do atmosfery. Należy tu także wymienić intensywne rolnictwo, które nie dość, że wykorzystuje maszyny napędzane paliwem fosylnym, to jeszcze sam proces rolniczy prowadzi do emisji innych gazów cieplarnianych, jak metan czy podtlenek azotu. Gatunki zwierząt hodowlanych, jak np. krowy, produkują metan, podczas gdy stosowanie nawozów syntetycznych prowadzi do emisji podtlenku azotu.
Jakie działania można podjąć, aby temu zaradzić?
Są różne strategie walki z efektem cieplarnianym, które można podzielić na dwie główne kategorie: zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych oraz adaptacja do zmieniających się warunków klimatycznych. Wiąże się to z koniecznością przemiany naszych systemów gospodarczych, energetycznych czy transportowych, ale też zmiany naszych codziennych nawyków.
Przede wszystkim powinniśmy starać się ograniczać emisję CO2. To oznacza zmniejszenie zużycia paliw kopalnianych, wykorzystanie energii odnawialnej, zastosowanie technik sekwestracji i magazynowania CO2, a także zwiększenie efektywności energetycznej naszych domów, firm, samochodów, sprzętów. Warto również rozważyć zmianę diety, decydując się na mniej mięsa i więcej produktów roślinnych, co może przyczynić się do zmniejszenia emisji metanu.
Obok działań mających na celu minimalizację emisji gazów cieplarnianych, coraz bardziej powszechne jest podejście adaptacyjne. Polega ono na dostosowaniu się do nowych warunków klimatycznych, co oznacza wprowadzenie zmian w infrastrukturze, rolnictwie, urbanistyce, zdrowiu publicznym i wielu innych obszarach.
